Biobrandstoffen: welke zijn er en hoe worden ze gemaakt?

Inhoud

• Wat zijn biobrandstoffen?
• De belangrijkste soorten biobrandstoffen
• Productie biobrandstoffen
• Biobrandstoffen in Nederland: het beleid
• De rol van biobrandstoffen in de energietransitie
• De toekomst: innovatie biobrandstoffen
• Conclusie

Wat zijn biobrandstoffen?

Biobrandstoffen zijn brandstoffen die worden gemaakt uit organisch materiaal: biomassa. Dat kunnen planten, algen, dierlijke vetten of afvalstromen zijn. Omdat deze grondstoffen hernieuwbaar zijn, kunnen biobrandstoffen — mits duurzaam geproduceerd — bijdragen aan het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen, zoals CO₂. Er zijn verschillende soorten biobrandstoffen, elk met eigen kenmerken, toepassingen en productiemethoden. We onderscheiden doorgaans vloeibare, gasvormige en vaste biobrandstoffen, waarbij vloeibare biobrandstoffen het meest relevant zijn voor mobiliteit.

De belangrijkste soorten biobrandstoffen

Biobrandstoffen zijn in veel soorten beschikbaar, zowel als vervanger van de reguliere uit fossiele aardolie gemaakte benzine, diesel en LPG. Elke soort heeft echter specifieke voordelen en nadelen. Bovendien is niet elke verbrandingsmotor geschikt voor het verstoken van biobrandstof. De motor zal draaien, maar bepaalde componenten, zoals het brandstofsysteem, moeten wel aangepast zijn voor het gebruik van de uit organisch materiaal gemaakte brandstoffen.

Bio-ethanol

Bio-ethanol is een alcohol die ontstaat door vergisting van suikers of zetmeel uit gewassen zoals maïs, suikerriet of tarwe. Het wordt vooral gebruikt als vervanger of toevoeging aan benzine. In Nederland is E10 (benzine met 10% bio-ethanol) de standaard. In Brazilië is E85 (benzine met 85% bio-ethanol) al tientallen jaren de meest gebruikte brandstof voor auto’s. Dat komt doordat er in dat land veel suikerriet wordt verbouwd. De motoren zijn ook aangepast voor E85. In Europa en dus ook in ons land zijn oudere auto’s niet geschikt voor bio-ethanol. Zelfs het tanken van E10-benzine wordt dan afgeraden. Het voordeel van bio-ethanol is de relatief eenvoudige productie. Het nadeel is het gebruik van gewassen als grondstof, wat kan leiden tot concurrentie met voedselproductie.

Biodiesel (FAME)

Biodiesel, ofwel Fatty Acid Methyl Ester, wordt geproduceerd via transesterificatie van plantaardige oliën (zoals raapzaadolie) of dierlijke vetten. In Nederland is diesel met maximaal 7% biodiesel (B7) gangbaar. Alle dieselmotoren kunnen prima B7 verstoken. Bij langdurige stilstand van meer dan drie maanden kunnen er echter bacteriën gaan ‘groeien’. Het biologische bestanddeel in met name raapzaadolie veroorzaakt dat in combinatie met vocht uit de lucht. De bacterie- of algvorming leidt dan tot vroegtijdige verstopping van het brandstoffilter. Vaker wisselen van dat filter is de oplossing om een uitvallende dieselmotor te voorkomen. Voordeel is de geschiktheid voor bestaande dieselmotoren. Het nadeel is beperkte beschikbaarheid van de grondstoffen.

HVO (Hydrotreated Vegetable Oil)

HVO is een geavanceerde biodiesel die wordt geproduceerd via hydrogenering van plantaardige of dierlijke oliën, waaronder afvalstoffen en frituurvet. HVO is schoner, stabieler en veelzijdiger dan FAME-biodiesel en kan in zuivere vorm (HVO100) worden gebruikt. Bij dieselmotoren van vóór 1995 kunnen pakkingen van natuurrubber vervuild raken en uitzetten door HVO, wat tot lekkages kan leiden. Het kan ook voorkomen dat oude vervuiling in het brandstofsysteem loskomt. Het voordeel van HVO is de lage uitstoot en de hoge kwaliteit. Er is ook een nadeel: complexe en duurdere productie.

Groen gas (biomethaan)

Voor auto’s die op LPG en/of aardas (CNG) kunnen rijden is groen gas een duurzame brandstof. Groen gas ontstaat door vergisting van organisch afval, zoals mest, rioolslib of GFT-afval. Het is een duurzaam alternatief voor aardgas en kan gebruikt worden in aangepaste LPG en CNG-voertuigen. Ook voor groen gas of biogas geldt dat afvalstromen worden gebruikt en zodoende dus de CO2-uitstoot wordt beperkt. Een nadeel is de beperkte productiecapaciteit en infrastructuur. Je kunt kortom groen gas maar op enkele tankstations vinden.

Productie biobrandstoffen

Biobrandstoffen worden ingedeeld in verschillende generaties, afhankelijk van de herkomst van de grondstoffen. Hieronder een schematisch overzicht van de diverse generaties.

Voor het klimaat zijn biobrandstoffen van de 2e generatie of hoger het meest wenselijk, omdat ze gebruikmaken van reststromen en niet concurreren met voedselproductie.

Biobrandstoffen in Nederland: het beleid

Nederland volgt het Europese klimaatbeleid en heeft ambitieuze doelen voor duurzame mobiliteit. Een belangrijk beleidsinstrument is de bijmengverplichting voor leveranciers van benzine en diesel.

Wat is bijmengverplichting?

Leveranciers van fossiele brandstoffen zijn verplicht om jaarlijks een bepaald percentage hernieuwbare energie bij te mengen in hun brandstoffen. Dit percentage wordt gemeten in energiewaarde (niet in volume).

Voor 2025 geldt in Nederland:

• Verplichting hernieuwbare energie vervoer: 19,1%
• Daarvan moet minimaal 1,2% bestaan uit geavanceerde biobrandstoffen (bijv. uit afval en reststromen).

Deze percentages stijgen jaarlijks in lijn met de Europese Richtlijn Hernieuwbare Energie (RED II) en het Nederlandse Klimaatakkoord.

Hoe werkt bijmengen in de praktijk?

Brandstofleveranciers kunnen zelf bepalen hoe ze voldoen aan de verplichting:

• Door biodiesel of bio-ethanol bij te mengen.
• Door HVO of groen gas te gebruiken.
• Of door vervoersmiddelen op elektriciteit of waterstof in te zetten (indirecte bijdrage).

Ze ontvangen hernieuwbare energie eenheden (HE-eenheden) voor elke bijdrage. Deze kunnen worden verhandeld op een markt.

De rol van biobrandstoffen in de energietransitie

Biobrandstoffen zijn een waardevol instrument in de energietransitie, vooral voor sectoren waar elektrificatie moeilijk of traag verloopt. Denk aan:

• Vrachtvervoer en bouwmachines (waar HVO100 goed werkt),
• Landbouwvoertuigen,
• Luchtvaart (waar SAF essentieel is),
• Scheepvaart (waar bio-methanol of biodiesel opties zijn).

Tegelijkertijd is het belangrijk dat de inzet van biobrandstoffen duurzaam en efficiënt gebeurt. Dat betekent: geen ontbossing, geen verdringing van voedselproductie, en maximaal gebruik van reststromen en circulaire grondstoffen.

De toekomst: innovatie biobrandstoffen

De ontwikkeling van geavanceerde biobrandstoffen staat niet stil. Innovaties richten zich op:

• Algen als bron voor biodiesel, vanwege hun hoge opbrengst per hectare.
• Power-to-Liquid-technologie, waarbij waterstof en CO₂ worden omgezet in synthetische brandstoffen.
• Bio-raffinaderijen, waarin meerdere producten (brandstof, chemicaliën, bioplastics) worden gewonnen uit biomassa.

Tegelijkertijd groeit de aandacht voor een "no regret"-strategie: alleen biobrandstoffen inzetten waar echt geen alternatief is, en kiezen voor de meest duurzame varianten.

Conclusie

Biobrandstoffen zijn een veelzijdige en waardevolle bouwsteen in de energietransitie, maar ze zijn geen wondermiddel. Hun effectiviteit hangt sterk af van grondstofkeuze, productiemethode en toepassing. In Nederland worden biobrandstoffen vooral ingezet via bijmengverplichtingen, die bijdragen aan het behalen van klimaatdoelen. De komende jaren draait het om opschaling van duurzame varianten en het vinden van de juiste balans tussen klimaatwinst, voedselzekerheid en biodiversiteit. Biobrandstoffen kunnen dan hun plek verdienen in een slimme, duurzame mix van mobiliteitsoplossingen.