Koplampen slijten niet zoals banden, maar kunnen wél ontregeld raken. Dat is zeker het geval na een aanrijding, maar bijvoorbeeld ook bij het vervangen van een lampje. Ook extra zware belading van je auto kan invloed hebben op de richting van de lichtbundels. Als je koplampen dan omhoog schijnen, kun je je tegenliggers verblinden. Aan de andere kant geeft te laag gericht licht juist te weinig zicht op de weg, maar dat merk je pas als je in het donker rijdt, of als iemand met lichtsignalen op je reageert. Dan is het hoog tijd om de afstelling van je koplampen te (laten) controleren.
Jazeker! En ze zijn strenger dan veel automobilisten denken. Tijdens de APK worden de koplampen namelijk nauwkeurig gecontroleerd. Ze mogen niet te hoog of te laag staan, kortom: het lichtbeeld moet correct zijn. Er zijn vaste tolerantiewaarden voor de lichtbundel en de afbuiging naar rechts. De koplamp mag niet te fel zijn of verblindend werken. **Vooral bij halogeenlampen en zelf ingebouwde xenon- of led-lampen ontstaan fouten.**Slecht afgestelde koplampen kunnen reden zijn voor afkeuring bij de APK. Ook kan de politie je een boete geven als jouw verlichting hinderlijk is of op een andere manier niet deugt. Misschien moet je je koplamp repareren en alleen dagrijverlichting is niet geschikt voor rijden in het donker.
Natuurlijk controleert de garage ook de verlichting tijdens een (kleine) onderhoudsbeurt. Maar dat is eigenlijk niet vaak genoeg. Wil je zelf controleren of je koplampen goed afgesteld staan? Zet de auto 's avonds op een vlakke ondergrond, recht tegenover een muur, op een paar meter afstand. Zet je dimlicht aan en kijk naar de lichtbundel op de muur. De linkerkant moet iets lager staan dan de rechterkant (die wijst naar de berm). Staat het lichtbeeld te hoog of schuin? Dan is een controle in de garage aan te raden. Sommige garages bieden een gratis check aan. Als je vaak lading vervoert of aanhangers trekt, dan kun je de stelknop in het dashboard gebruiken om de lichtbundel te corrigeren.
Het professioneel afstellen van koplampen gebeurt met speciale apparatuur: een koplampafstelapparaat. Deze meet exact hoe de lichtbundel op een scherm valt en wat de afbuiging is. Een monteur zet de auto op een vlakke vloer, positioneert het apparaat voor de koplamp en stelt via de stelschroefjes in de koplampbehuizing de juiste hoogte en richting af. Dit lijkt simpel, maar de marges zijn klein. Eén graad afwijking kan al verschil maken tussen goed zicht en verblinding van tegenliggers.
In theorie kan het, vooral bij oudere auto's met verlichting met stelschroefjes. Vaak is er een verstelmogelijkheid in de auto zelf, bijvoorbeeld via een draaiknop op het dashboard. Daarmee kun je het lichtbeeld corrigeren. Voor een nauwkeurige afstelling heb je echter een vlakke ondergrond, een witte muur en veel geduld nodig. Bij moderne auto's met projectorlenzen of adaptieve systemen is zelf afstellen af te raden. De kans dat je de afstelling verergert is groter dan dat je die verbetert.
Vooral auto's met xenon- of led-koplampen zijn uitgerust met automatische hoogteregeling. Die werkt met sensoren op de wielophanging die meten hoe ver de auto inveert. Als dat gebeurt, past het systeem de hoogte van de lichtbundel automatisch aan. Dit voorkomt verblinding van tegenliggers. Het is een slim systeem, maar niet foutloos. Een defecte sensor of ondeugdelijke schokdemper kan het systeem verstoren. Reparatie vereist meestal diagnoseapparatuur en specialistische kennis. Zelf bijstellen is dus uitgesloten. Laat dit doen bij een garage of merkdealer.
Led-verlichting wordt steeds geavanceerder. Sommige systemen bestaan uit meerdere segmenten die individueel worden in- of uitgeschakeld, afhankelijk van verkeerssituaties. Denk aan matrixverlichting en adaptieve grootlichtsystemen. Afstellen is dan meer dan een schroefje draaien. De auto regelt zelf hoe het licht zich aanpast, vaak via de boordcomputer en camera's. Als er iets niet goed werkt, krijg je meestal een melding op het dashboard. In dat geval is een bezoek aan de garage onvermijdelijk. Ook bij led-verlichting geldt: zelf sleutelen is meestal geen goed idee.
Tijdens de APK controleert de keurmeester of de koplampen goed werken en correct zijn afgesteld. Daarbij kijkt hij naar:
Als het lichtbeeld afwijkt, bijvoorbeeld doordat de lamp scheef zit, de reflector is beschadigd of er vocht in de koplampzit, dan kan je auto worden afgekeurd. Ook kapotte lichtunits of verkeerd gemonteerde lampjes leveren afkeuring op. Let op: bij zelf achteraf gemonteerde xenonlampen zonder automatische hoogteverstelling en koplampsproeiers is afkeuring zelfs verplicht.
Dat kan op meerdere manieren gebeuren. Een kleine aanrijding of zelfs een harde klap op een verkeersdrempelkan de koplampbehuizing ontregelen. Ook het vervangen van een lampje kan al invloed hebben. Als het lampje een beetje scheef in de fitting zit, verandert het brandpunt van het licht. Daardoor vervormt het lichtbeeld. Bij sommige auto's moet je veel demonteren om de lamp te kunnen vervangen. Zet je daarna de reflector of het binnenwerk niet exact terug op z'n plek, dan verandert de afstelling ongewild. Daarom is voorzichtig werken én testen na montagebelangrijk.
Wist je dat de eerste auto's helemaal geen koplampverstelling hadden? En dat halogeenlampen pas sinds de jaren 60 steeds meer gemeengoed werden? Moderne auto's hebben soms een systeem met een camera achter de voorruit die 'ziet' waar andere weggebruikers rijden, zodat het systeem de koplamp automatisch kan verstellen. En sommige adaptieve led-systemen kunnen binnen milliseconden schakelen tussen grootlicht en dimlicht, zonder dat jij iets merkt. Toch blijft een goede basisafstelling essentieel: zelfs het slimste systeem werkt niet goed als de basisverstelling fout is.
