Automatische transmissie met koppelomvormer: zo werkt het

Inhoud

• Hoe werkt een koppelomvormer?
• Automaat met koppelomvormer: voor- en nadelen
• Waarom kiezen voor een automaat met koppelomvormer?
• Onderhoud van de automaat met koppelomvormer
• Koppelomvormer problemen: hoe herken je ze?
• Koppelomvormer vervangen: wanneer is het nodig?

Hoe werkt een koppelomvormer?

De koppelomvormer is een hydraulisch onderdeel van een automatische versnellingsbak, dat het motortoerental omzet in aandrijving naar de wielen. In tegenstelling tot een handgeschakelde versnellingsbak, waarbij een koppeling de verbinding vormt tussen motor en aandrijflijn, zorgt een automaat met koppelomvormer voor een vloeiende en vrijwel traploze vermogensoverdracht.

Binnenin de koppelomvormer zitten drie hoofdcomponenten: de pomp, de turbine en de stator. Wanneer de motor draait, brengt de pomp olie in beweging. Die olie stroomt tegen de schoepen van de turbine, waardoor deze gaat draaien en zo de aandrijving van de versnellingsbak verzorgt. De stator zorgt ervoor dat de oliestroom efficiënt wordt teruggeleid, waardoor er minder energieverlies is.

Dit systeem werkt volledig op druk en vloeistofstromen, wat betekent dat er geen directe mechanische koppeling is zoals bij een koppeling in een handbak. Hierdoor kan de auto soepeler optrekken, zonder schokken of onderbrekingen in de aandrijving.

Automaat met koppelomvormer: voor- en nadelen

Ondanks de komst van nieuwere transmissies is de koppelomvormer nog altijd populair, vooral bij grotere auto’s, SUV’s en pick-ups. Net als veel andere technologieën heeft ook de automaat met koppelomvormer zo zijn voor- en nadelen. We zetten ze op een rij.

De voordelen

Het systeem kan veel koppel aan, is relatief robuust en vraagt minder onderhoud dan bijvoorbeeld een DSG-bak. Een automaat met koppelomvormer staat bovendien bekend om zijn comfort. Het schakelen gebeurt vrijwel onmerkbaar en je hoeft zelf niet met een koppeling te werken. In stadsverkeer of bij file rijden is dat een verademing.

Nadelen

Toch heeft deze transmissievorm ook nadelen. Het verbruik ligt vaak iets hoger dan bij moderne automatische transmissies zoals een met een dubbele koppeling (DSG) of een CVT. Dat komt doordat een koppelomvormer minder efficiënt is in het overbrengen van kracht, vooral bij lage snelheden. Om dat te compenseren, zijn veel moderne automaten met een lock-up functie uitgerust. Die zorgt ervoor dat bij constante snelheid een mechanische verbinding wordt gemaakt, zodat de koppelomvormer wordt overbrugd en energieverlies tot een minimum wordt beperkt.

Waarom kiezen voor een automaat met koppelomvormer?

Hoewel moderne transmissies als de DSG en de CVT steeds vaker worden toegepast, blijft een automaat met koppelomvormer in veel gevallen een logische keuze. Vooral bij voertuigen met veel koppel, zoals terreinwagens, bestelauto’s of zware SUV’s, biedt de klassieke koppelomvormer nog altijd voordelen.

Een van de belangrijkste pluspunten is het comfort: het schakelen verloopt soepel, zonder onderbrekingen, en de rijervaring is ontspannen. Ook in stop-en-go verkeer of bij aanhangergebruik presteert deze transmissie vaak betrouwbaarder dan systemen met dubbele koppeling. Daarnaast is de techniek relatief goed bestand tegen slijtage als je het systeem op tijd laat onderhouden.

In de Nederlandse markt zie je dat merken als Toyota, Mazda, Hyundai en Mercedes-Benz nog veelvuldig gebruik maken van de klassieke automaat met koppelomvormer. Soms wordt dat ook gecombineerd met hybride techniek, waarbij de koppelomvormer zorgt voor een naadloze samenwerking tussen verbrandingsmotor en elektromotor. Wie waarde hecht aan soepel rijgedrag, lange levensduur en weinig onderhoudsgevoeligheid, doet met een automaat met koppelomvormer vaak een veilige keuze. Mits goed onderhouden, kan dit type versnellingsbak probleemloos honderdduizenden kilometers meegaan.

Onderhoud van de automaat met koppelomvormer

Een automaat met koppelomvormer staat bekend als betrouwbaar, maar dat betekent niet dat je hem nooit hoeft te onderhouden. Regelmatig verversen van de transmissieolie is essentieel om slijtage en warmteontwikkeling te beperken. Laat dit idealiter om de 60.000 tot 100.000 kilometer doen, afhankelijk van je rijstijl en het type voertuig. Vervuilde olie is een belangrijke oorzaak van koppelomvormer problemen en tijdig onderhoud kan dure ingrepen zoals koppelomvormer vervangen helpen voorkomen.

Koppelomvormer problemen: hoe herken je ze?

Zoals elk technisch onderdeel kan ook een koppelomvormer kapot gaan of slijtage vertonen. De symptomen van koppelomvormer problemen zijn soms subtiel, maar kunnen zich ook duidelijk manifesteren. Veelvoorkomende klachten zijn schokken bij het optrekken, een onregelmatig toerental, slippen van de automaat of vermogensverlies.

Ook kan het voorkomen dat de auto stationair ruw loopt of bij het in ‘D’ zetten abrupt reageert. Dat komt doordat de vloeistofdruk in de omvormer niet goed wordt opgebouwd of gereguleerd. In ernstige gevallen merk je dat de auto helemaal niet meer in beweging komt, ondanks dat de motor draait.

Een koppelomvormer kapot betekent overigens niet dat de hele versnellingsbak defect is. Soms volstaat het vervangen van een kleppenblok of een spoeling van de transmissieolie. In andere gevallen is revisie of koppelomvormer vervangen onvermijdelijk. Let op: blijven doorrijden met een defecte koppelomvormer kan leiden tot schade aan de versnellingsbak of zelfs de motor. Snel ingrijpen is dus verstandig — en vaak ook goedkoper op de lange termijn.

Koppelomvormer testen: hoe doe je dat?

Een koppelomvormer testen kan op verschillende manieren. In de werkplaats wordt vaak gebruikgemaakt van een diagnostisch systeem dat foutcodes uitleest en de werking van de transmissie onder belasting simuleert. Daarnaast kunnen ervaren monteurs via proefritten en het controleren van de transmissieolie al veel zeggen over de staat van de koppelomvormer. Het uiterlijk van de transmissieolie zegt veel. Is de olie zwart, verbrand of ruikt die onaangenaam? Dan is dat meestal een teken van oververhitting of interne slijtage in de koppelomvormer.

Soms wordt een zogenaamde stall test uitgevoerd. Hierbij wordt het rempedaal volledig ingetrapt, de automaat in ‘D’ gezet en het gaspedaal kortstondig volledig ingedrukt. Het toerental van de motor mag daarbij niet boven een bepaalde waarde uitkomen. Als dat wel gebeurt, is dat vaak een aanwijzing dat de koppelomvormer niet goed functioneert.

Let wel: zelf een koppelomvormer testen wordt afgeraden, tenzij je ervaring hebt met transmissietechniek. Laat dit bij voorkeur over aan een specialist.

Koppelomvormer vervangen: wanneer is het nodig?

Een koppelomvormer vervangen is pas nodig wanneer het onderdeel niet meer goed functioneert en herstel geen optie meer is. Dat kan zijn door slijtage van de schoepen, lekkage van de afdichtingen of vervuiling van het interne oliecircuit. In sommige gevallen is alleen de koppelomvormer aan vervanging toe, maar vaak wordt dan ook de transmissieolie ververst en het filter vervangen.

De kosten van koppelomvormer vervangen lopen uiteen, afhankelijk van het automodel, de arbeidsuren en of je kiest voor nieuw, revisie of gebruikte onderdelen. Gemiddeld moet je rekenen op enkele duizenden euro’s, vooral als de bak volledig uitgebouwd moet worden. Dit maakt vroegtijdige diagnose en onderhoud des te belangrijker.

Sommige automerken en modellen staan erom bekend dat hun koppelomvormer gevoeliger is voor problemen. Bij bepaalde generaties Volvo-, BMW- of Jeep-modellen wordt de levensduur soms beperkt door hitteproblemen of slijtage van lagers. In zulke gevallen is preventief onderhoud of vervanging van transmissieolie extra belangrijk.