Zonder koeling loopt de temperatuur in je verbrandingsmotor snel op. Bij de verbranding van brandstof ontstaat hitte en als die niet wordt afgevoerd, kan de motor ernstige schade oplopen. Het koelsysteem zorgt er met continu circulerende vloeistof voor dat de temperatuur binnen veilige marges blijft. De koelvloeistof voert de hitte van de motor af via de radiator. Bijna alle moderne auto’s met verbrandingsmotor zijn voorzien van vloeistofkoeling. Sommige klassiekers zijn juist voorzien van luchtgekoelde motoren – maar die zijn wat luidruchtiger.
Vloeistofkoeling ofwel waterkoeling werkt efficiënt en is goed regelbaar. In de motor lopen kanalen waardoorheen koelvloeistof stroomt die de hitte van de motor opneemt. De vloeistof wordt rondgepompt door een waterpomp en circuleert ook door de radiator. Die is vóór de motor gemonteerd en koelt dankzij de rijwind en/of een geïntegreerde ventilator de koelvloeistof. Daarna stroomt de vloeistof weer door de motor. Als de motor nog niet op temperatuur is, sluit een thermostaat de radiator af zodat de motor sneller op temperatuur komt.
Er zijn ook luchtgekoelde motoren, waarop koelribben op het cilinderblokblok de warmte afstaan aan de buitenlucht. Deze systemen zijn eenvoudiger en lichter. Je vindt ze vooral in oudere auto's en motorfietsen. De klassieke Porsche-912 en 911 was tot in de jaren 90 voorzien van een luchtgekoelde zescilinder boxermotor. De bekende Citroën 2CV en de kleintjes van DAF waren voorzien van luchtgekoelde tweecilinder boxers.
Het voordeel van luchtkoeling is de eenvoud: geen radiateur, geen koelvloeistof, geen lekkages. Maar het nadeel is dat de temperatuurregeling minder nauwkeurig is en het systeem gevoeliger is voor oververhitting bij langzaam rijden of stilstand. In moderne auto’s is vloeistofkoeling dan ook de norm.
Koelvloeistof is geen gewoon water, want het is vermengd met antivries (ethyleenglycol), zodat het systeem ook bij vrieskou blijft werken. En er zijn corrosiewerende additieven en middelen die schuimvorming tegengaan. Koelvloeistof is giftig voor mens en dier. Mors het dus niet en hou koelvloeistof altijd buiten bereik van kinderen en huisdieren.
De kleur van koelvloeistof – roze, blauw, geel of groen – zegt iets over het type en de additieven. Je mag niet elke soort zomaar mengen. Check altijd de specificaties voor jouw auto.
Jazeker! Ook elektrische auto’s produceren warmte, zowel het accupakket als de elektromotor en de omvormer. Die componenten moeten gekoeld worden, zeker bij snel laden en intensief gebruik. EV’s hebben vaak een complex vloeistofkoelsysteem, soms gecombineerd met actieve warmtepompen. Zo blijft niet alleen de batterij op temperatuur, maar kan ook het interieur worden verwarmd of gekoeld via restwarmte of koeling uit het systeem.
Je hoeft het koelsysteem van je auto niet dagelijks te controleren, maar eens in de zoveel tijd even onder de motorkap kijken is verstandig. Kijk of het koelvloeistofniveau in het reservoir tussen ‘min’ en ‘max’ zit. Is het niveau te laag, dan kun je voorzichtig bijvullen, maar alleen met de juiste vloeistof en bij een koude motor.
Bij ouderdom of verkleuring van de koelvloeistof moet het systeem worden gespoeld en opnieuw gevuld. Dit gebeurt meestal om de vier tot zes jaar bij een onderhoudsbeurt.
Let op: draai de dop van het koelvloeistofreservoir nooit los als de motor heet is. Het systeem staat onder druk en de hete vloeistof kan eruit spuiten.
Hét symptoom van een probleem in het koelsysteem is een oplopende temperatuurmeter. Sommige auto’s hebben een rood lampje met een thermometersymbool, meestal met golfjes eronder. Gaat dat branden, dan is er iets mis. Stop dan direct voordat je echt autopech krijgt en zet de motor uit en laat hem volledig afkoelen en check ondertussen of je lekkage ziet.
Lucht in het koelsysteem herken je aan borrelende geluiden, een slecht werkende verwarming of wisselende temperatuurmetingen. Soms zie je witte rook uit de uitlaat of ruik je een zoetige geur: een teken dat koelvloeistof verbrandt of lekt.
Een lekkend systeem laat vaak sporen na. Kijk onder de auto of je gekleurde vloeistof ziet – meestal roze, blauw of groen. Bij een druktest op het koelsysteem wordt met een pomp gecontroleerd of het systeem zijn druk vasthoudt. Is dat niet zo, dan is er een lek. In alle gevallen moet je naar je garage.
Kapotte radiateurslangen, een lekkende waterpomp, een gescheurde radiateur of een defecte thermostaat zijn veelvoorkomende problemen. Ook de dop van het koelvloeistofreservoir kan defect zijn, waardoor het systeem zijn druk verliest. Soms is de koppakking lek en verbrandt de koelvloeistof mee in de motor – dan komt witte rook uit de uitlaat en verlies je koelvloeistof zonder zichtbaar lek. In veel gevallen kun je kleine lekkages tijdelijk dichten met een speciaal afdichtmiddel voor het koelsysteem. Voor structurele oplossingen moet je naar de garage.
Een koelvloeistoflek kan niet alleen leiden tot oververhitting en ernstige motorschade. Ook voor het milieu is het schadelijk: koelvloeistof is giftig en mag niet in de natuur terechtkomen. Je kunt zelfs een boete krijgen als je op straat vloeistoffen laat lekken. Bij de APK wordt een lekkend koelsysteem bovendien als afkeurpunt genoteerd.
Dan verdwijnt de koelvloeistof kennelijk in de motor. Dit kan duiden op een lekke koppakking of haarscheurtjes in het motorblok. De vloeistof verdampt dan in de verbrandingskamers. Je ziet dat niet direct, maar merkt het aan witte rook en een dalend koelvloeistofniveau. Laat in zo’n geval altijd een specialist kijken.
Dat kan, mits je handig bent en het juiste gereedschap hebt én een plek waar je het milieu niet kunt vervuilen. Zorg dat de motor volledig is afgekoeld en draag handschoenen. Veiligheid staat voorop, want je werkt met giftige vloeistoffen. Je kunt het systeem spoelen met een reinigingsmiddel en schoon water – vang dat na het spoelen zorgvuldig op. Daarna vul je het opnieuw met verse koelvloeistof. Ontluchten moet gebeuren via het ontluchtingspunt of automatisch door de motor op temperatuur te laten komen met de verwarming aan.
Zie je gekleurde vloeistof onder de auto of ruik je een zoetige geur onder de motorkap? Dan is de kans groot dat je koelvloeistof verliest. Gebruik een UV-lamp met tracer-vloeistof om het lek zelf op te sporen of beter: ga naar je garage.
Koelvloeistof is relatief goedkoop, tussen de 5 en 10 euro per liter. Het is verstandig om een flesje van het juiste type in je kofferbak te bewaren. Zo kun je bij een plots dalend niveau koelvloeistof bijvullen zodat je direct naar je garage kunt rijden.
