Een warmtepomp is in principe een energie-efficiënte manier om warmte te verplaatsen in plaats van te genereren. In de bouwwereld zijn warmtepompen al jaren in gebruik als duurzaam alternatief voor de klassieke cv-ketel. Maar ook in auto’s – en dan specifiek in elektrische auto’s – wint de warmtepomptechniek aan populariteit. Dat is niet zonder reden: het verwarmingssysteem van een EV heeft grote invloed op de actieradius.
Anders dan een auto met benzine- of dieselmotor – waarin het verwarmingssysteem de restwarmte uit de verbrandingsmotor gebruikt om het interieur op te warmen – heeft een elektrische auto geen motor die warmte afgeeft. De elektrische aandrijflijn produceert nauwelijks restwarmte. Als je het interieur toch wilt verwarmen, dan moet het verwarmingssysteem stroom onttrekken aan de batterij. En dat gaat natuurlijk ten koste van de actieradius. Een warmtepomp kan dan uitkomst bieden.
De werking van een warmtepomp is te vergelijken met die van een koelkast, maar dan omgekeerd. In plaats van warmte uit een afgesloten ruimte te halen en die af te voeren, haalt een warmtepomp juist warmte uit de buitenlucht of uit onderdelen van de auto – zoals de elektromotor en het accupakket – en brengt die naar binnen.
Het systeem gebruikt een zogenoemd koudemiddel, dat onder druk komt te staan, verdampt en condenseert. Bij het verdampen neemt het warmte op uit de omgeving en bij het condenseren geeft het die warmte weer af – bijvoorbeeld aan de lucht in het interieur. Daarbij verbruikt de warmtepomp wel stroom, maar veel minder dan een klassiek elektrisch verwarmingselement in elektrische auto’s zónder warmtepomp. Dat zorgt ervoor dat je in koude omstandigheden de batterij minder snel leeg trekt. En dat betekent: een grotere actieradius.
Een warmtepomp werkt volledig op de energie uit de hoogspanningsbatterij in de auto. Je hebt er dus geen zonnepanelen voor nodig. Ook een speciale laadinstallatie is niet vereist. Wel moet je auto technisch geschikt zijn voor een warmtepomp: het systeem vergt ruimte, omvat extra componenten en een aangepaste klimaatregeling in de auto.
De warmtepomp levert vooral in de wintermaanden voordeel op. Bij temperaturen onder de tien graden kan verwarming via een klassiek elektrisch verwarmingselement zomaar 15 tot 30 procent van de mogelijke actieradius afsnoepen. Met een warmtepomp beperk je dat verlies tot hooguit 5 tot 10 procent. Daarmee beperk je niet alleen je verlies van actieradius, maar verlaag je immers ook je gebruikskosten. Je hoeft immers minder vaak de batterij op te laden.
De impact op het energieverbruik is het grootst bij korte ritten, als je het interieur telkens opnieuw wilt opwarmen. Maar ook tijdens langere ritten – als je continu verwarming aan hebt – is het effect merkbaar. In zomerse omstandigheden, als je natuurlijk vooral gekoeld wilt worden in plaats van verwarmd, is het effect kleiner, maar de warmtepomp ondersteunt dan alsnog de airconditioning.
Een bijkomend voordeel is dat sommige warmtepompen ook het temperatuurmanagement van de batterij ondersteunen: ze kunnen de hoogspanningsbatterij helpen opwarmen tot de ideale bedrijfstemperatuur, bijvoorbeeld voor snelladen. Dit komt vooral in de winter van pas en kan helpen om de laadsnelheid te verhogen.
Tegenover de voordelen van een warmtepomp staan ook enkele nadelen. Om te beginnen: de meerprijs. Niet elke elektrische auto wordt standaard geleverd met een warmtepomp. In veel gevallen is het een optie van enkele honderden tot ruim duizend euro. Dat bedrag verdien je in principe terug als je veel rijdt, zeker in koudere klimaten, maar bij incidenteel gebruik is het rendement kleiner.
Verder neemt het systeem ruimte in – onder de motorkap weliswaar – en brengt het extra gewicht met zich mee. Dat is meestal vrij gering, maar voor kleinere elektrische auto’s kan het net het verschil maken in bruikbaarheid of prestaties. Bovendien omvat het systeem bewegende onderdelen en koudemiddel, wat op de lange termijn ook extra onderhoud vereist. In de praktijk zijn de risico’s daarvan beperkt, maar het is wel iets om rekening mee te houden.
Ook is het comfortgevoel soms anders. Een warmtepomp verwarmt minder snel dan een conventioneel elektrisch verwarmingselement. Bij zeer lage temperaturen duurt het iets langer voordat het interieur aangenaam aanvoelt.
Of een warmtepomp de investering waard is, hangt sterk af van je gebruikspatroon. Rijd je vooral in stedelijk gebied en maak je vooral korte ritten? Parkeer je vaak in de kou? Dan kun je profiteren van een warmtepomp. Ook voor wie gewoonlijk in de winter op vakantie gaat naar koudere gebieden als de Alpen en Scandinavië, kan een warmtepomp een waardevolle aanvulling zijn.
Als je in ons huidige gematigde klimaat echter vooral langere afstanden rijdt én toegang hebt tot een warme garage, dan is de energiebesparing kleiner. In dat geval kun je overwegen om het bedrag voor de warmtepomp te gebruiken voor bijvoorbeeld een snellere laadmogelijkheid of grotere batterij.
Voor leaseklanten geldt: let op of de warmtepomp is inbegrepen bij het leasetarief. Dat kan gunstig uitpakken als je veel kilometers maakt. Als je kijkt naar een tweedehands elektrische auto, dan is het goed om te checken of er een warmtepomp aan boord is. Die informatie staat vaak vermeld op het specificatieblad van de auto en op de website van de aanbieder.
In tegenstelling tot accessoires als stoelverwarming of een trekhaak, is het inbouwen van een warmtepomp in een gebruikte elektrische auto vrijwel onmogelijk. Het systeem is sterk geïntegreerd in de aandrijflijn en het klimaatregelsysteem van de auto. Daarbij komt dat de benodigde leidingen, sensoren en software-aansturing al vanaf de fabriek aanwezig moeten zijn.
Er zijn enkele gespecialiseerde bedrijven die zich bezighouden met EV-aanpassingen, maar het ombouwen is complex, kostbaar en zelden economisch verantwoord. In de praktijk komt het er dus op neer: je kiest ervoor bij aanschaf of je doet het niet.
Bij steeds meer autofabrikanten behoort een warmtepomp tot de standaarduitrusting van hun elektrische modellen, vooral in het hogere segment. Denk aan modellen als de Audi Q8 e-tron, de BMW iX, de Hyundai Ioniq 5 en Ioniq 6, de Kia EV 6, de Volkswagen ID.4 en de Tesla Model Y. Bij andere modellen, zoals de Renault Megane E-Tech, de Peugeot e-3008 en de Skoda Enyaq iV is het systeem vaak optioneel, afhankelijk van de uitvoering.
In sommige gevallen is de warmtepomp opgenomen in een optiepakket, bijvoorbeeld samen met een verwarmbaar stuurwiel en/of verwarmbare achterbank. Let goed op de configurator of vraag het na bij de dealer. Op www.autoscout24.nl kun je gebruikmaken van de filters om specifiek te zoeken naar modellen met warmtepomp.
