Een rolbeugel is een (stalen) buis of buizenconstructie die bedoeld is om de inzittenden van een auto te beschermen in het geval van een koprol. Rolbeugels vind je vooral in cabriolets en open raceauto’s, want het ontbreken van een vast dak maakt de inzittenden kwetsbaar als de auto omslaat. De rolbeugel vormt in feite een sterk frame boven of achter de hoofden van de inzittenden, op de plaats waar in normale auto’s de B-stijl staat. Bij een koprol voorkomt deze beugel dat het volledige gewicht van de auto op de inzittenden terechtkomt.
Er zijn diverse typen van rolbeugels, passend bij een bepaald type cabriolet of gebruik. De klassieke vaste rolbeugel zie je bijvoorbeeld vaak in sportieve roadsters als de Porsche Boxster en de Mazda MX-5 vanaf 2005. Tegenwoordig zijn rolbeugels een integraal onderdeel van het ontwerp en verwerkt in de styling van de auto. In oudere cabrio’s past een rolbeugel soms minder in het design.
Mede daarom ontwikkelde de auto-industrie onzichtbare actieve of uitschuifbare rolbeugels. Die bevinden zich onder de hoofdsteunen of in de achterzijde van het interieur en schieten razendsnel omhoog als de auto dreigt te kantelen. Merken zoals Mercedes-Benz – met bijvoorbeeld de E-Klasse – en BMW – met bijvoorbeeld de 2-serie Cabriolet – gebruiken deze techniek.
Tot slot is er de zogenoemde Targa-constructie van Porsche, waarbij de brede rolbeugel over het midden van de auto de overgang vormt tussen een uitneembaar dakpaneel en de (vaste) achterruit. ‘Targa’ is oorspronkelijk een benaming van Porsche, maar ondertussen ook een soortnaam.
De oorsprong van de rolbeugel ligt natuurlijk in de autosport. In de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw namen de snelheden in de racerij flink toe, net als het aantal dodelijke ongevallen. Extra bescherming van de bestuurder en zijn hoofd – in de vorm van een beugel van stalen buis achter en over de bestuurder – bood enige soelaas. Naarmate het veiligheidsbesef evolueerde, werd de rolbeugel een standaard vereiste in vrijwel elke open raceauto.
De overgang naar productieauto’s – cabriolets – begon in de jaren ‘70. BMW en Porsche behoorden tot de eerste merken die een rolbeugel in hun cabrio’s integreerden.
Een van de bekendste voorbeelden is de reeds genoemde Porsche 911 Targa. Die is voorzien van een opvallende dwarsbeugel ter hoogte van de B-stijl, waarop de vaste achterruit aansluit, en een uitneembaar dakpaneel – een compromis tussen open rijden en veiligheid. De Triumph Stag (1970-1977) heeft een T-vormige rolbeugel die naar de voorruit reikt – een T-bar. De Stag heeft standaard een softtop en optioneel een hardtop – dus geen uitneembare dakpanelen. De Mercedes-Benz SLK, de eerste MINI Cabrio (R52), de Ford Streetka en talrijke andere cabriolets zijn daarentegen voorzien van dúbbele vaste rolbeugels achter de hoofdsteunen.
De modellen van Caterham zien eruit alsof de rolbeugel achteraf is gemonteerd, alsof die er origineel niet op hoort. Dat is niet zo. In sommige andere cabriolets is de rolbeugel niet zichtbaar, dus zou je denken: “Monteer er zelf eentje!” Moderne cabrio’s zijn echter vaak uitgerust met een actieve rolbeugel, zoals we hebben gezien. Maar vooral voor oudere open auto’s kun je overwegen om voor de veiligheid een rolbeugel te monteren – zeker als je gaat racen of rally rijden. Niet alleen verhoogt het je veiligheid aanzienlijk, maar de beugel draagt ook bij aan de structurele stijfheid van de auto. Dit zorgt weer voor betere rijeigenschappen.
Waarom zou je dat willen? Wil je van je dichte auto een cabriolet maken? Auto’s moeten voldoen aan allerlei wettelijke eisen en voorzien zijn van typegoedkeuring. Het dak is een structureel, dragend deel van de carrosserie. Je mag dus niet zomaar het dak van je auto afzagen en daarvoor in de plaats een rolbeugel monteren. Als je al een oude open auto hebt, is het natuurlijk niet verboden om de veiligheid te verhogen met een rolbeugel. Een oudere auto, zonder airbags of elektronische veiligheidssystemen, is redelijk eenvoudig te voorzien van een niet-originele rolbeugel – al zul je wel wat aan het interieur moeten aanpassen. Met een moderne auto is het meestal noodzakelijk om vooraf toestemming of een keuring van de RDW aan te vragen als je structurele aanpassingen doet.
Een rolbeugel zélf monteren is technisch best mogelijk met de kennis en juiste faciliteiten. Toch wordt het afgeraden om het zelf te doen zonder samenwerking met een erkend bedrijf. Fouten in de plaatsing kunnen de veiligheid juist verslechteren.
In Nederland is er geen expliciete verplichting voor particulieren om een rolbeugel in hun cabriolet te hebben. Auto’s in Nederland kunnen in principe alleen op de markt komen als ze een typegoedkeuring hebben en voldoen aan de eisen aan onder meer botsveiligheid en kantelbeveiliging. Als je je auto op het circuit of voor andere autosport gaat gebruiken, dan krijg je waarschijnlijk te maken met aanvullende eisen van de internationale autosportfederatie FIA, ook ten aanzien van rolbeugels en rolkooien. Maar sowieso geldt dat als je een rolbeugel laat monteren, de constructie veilig moet zijn en niet de werking van gordels en airbags mag belemmeren.
Hoewel ze vaak door elkaar gehaald worden, is er een duidelijk verschil tussen een rolbeugel en een rolkooi. Een rolbeugel is meestal een enkele of dubbele beugel achter de voorstoelen. Een rolkooi bestaat uit meerdere buizen die met elkaar zijn verbonden en daardoor een soort kooi vormen, en is op meerdere punten aan de carrosseriestructuur bevestigd. De rolkooi beschermt dus de gehele cabine. Een rolkooi zie je vooral in rally- en raceauto’s. Ze verhogen in belangrijke mate de stijfheid van de carrosserie, maar zijn niet geschikt voor dagelijks gebruik omdat ze het instappen belemmeren en je je hoofd er lelijk aan kunt stoten als je geen helm draagt.
Jawel, maar je moet je afvragen of dat zin heeft. Als je rolbeugel zodanig is vervormd dat die vervangen moet worden, dan is je auto er nog veel slechter aan toe. Maar het kan. Eenmaal vervormd is de rolbeugel namelijk niet meer zo sterk als die moet zijn. Het vervangen moet je laten doen door een specialist, zeker bij auto’s met een actieve of geïntegreerde rolbeugel.
Wist je dat sommige uitschuifbare rolbeugels binnen 0,25 seconde omhoogschieten dankzij pyrotechnische ladingen, zoals airbags? En dat de Targa-variant van Porsche is ontstaan omdat cabriolets in de VS in de jaren 60 verboden dreigden te worden vanwege onvoldoende veiligheid? De geïntegreerde rolbeugel van de Targa was toen een slimme oplossing. Later werden rolbeugels ook een stijlelement, denk aan de dubbele boog in de Jaguar F-Type Convertible – esthetisch én functioneel.
