Nederlandse automerken

Highlights van de Nederlandse automerken

• Nederlandse merken hebben innovaties geïntroduceerd
• De enkele nu nog actieve Nederlandse merken bouwen vooral sportauto’s
• Het oude Spyker presenteerde de eerste auto ter wereld met een zescilindermotor, vierwielaandrijving én remmen op alle vier wielen
• DAF bouwde kleine personenauto’s met traploze automatische transmissie

Nederland heeft een rijke geschiedenis als het gaat om personenautomerken, zowel in het verleden als nu. Merken als Spijker, later Spyker, Eijsink, Omnia, Simplex, Gazelle en Gelria speelden een rol in het begin van de 20e eeuw, toen de auto in opkomst was. Deze merken bestaan al lang niet meer, maar ze hebben beslist een rol gespeeld in de pioniersjaren van de Nederlandse auto-industrie. Sommige kenmerkten zich door eenvoud, andere merken juist door hun innovaties.

Welke Nederlandse automerken zijn er en zijn er geweest?

Tot op heden zijn er volgens Wikipedia een kleine honderd autofabrikanten in Nederland actief geweest. Daar moet je je geen grote industriële ondernemingen bij voorstellen. De meeste waren in de beginjaren veredelde koetsenbouwers, fietsenfabrikanten of carrosseriebouwers (toen de auto’s nog op een chassis stonden), vrachtwagenbouwers of veredelde hobbyisten.

Actieve merken zijn

• Burton, dat lichte sportauto’s bouwt op het chassis van een Citroën 2 CV
• Canta, dat vooral brommobielen produceert
• DeBruyn, een sportautomerk van de oprichter (in 1999) en ontwerper van Spyker Cars
• Defenture, fabrikant van voertuigen voor militaire doeleinden
• Donkervoort, sportauto’s
• Saker, van oorsprong Nieuw-Zeelands sportautomerk
• Vencer, sportauto’s

Historische merken

Bij de niet meer bestaande personenautomerken kun je denken aan Spyker, het in 1999 opnieuw opgerichte sportautomerk dat zijn bestaan veelal zieltogend doorbracht, en DAF, dat van 1959 tot 1975 volautomatische personenauto’s met de Variomatic-transmissie produceerde. Het merk Eijsink was in feite het eerste automerk van Nederland. Dit pioniersmerk was tijdgenoot van onder meer Spijker, Bij ’t Vuur, Gelria, Omnia en Simplex, allemaal Nederlandse autofabrikanten die oorspronkelijk fietsen en motorfietsen bouwden. De eerste auto’s die een kenteken kregen – kenteken 1 en 2 van 1898 – waren auto’s die gebouwd waren door de Groninger Motorrijtuigen Fabriek. Altena was het eerste Nederlandse automerk dat zijn eigen viertaktmotor bouwde.

Stadsautootjes, dwergauto’s

Heel kleine autootjes, zoals de Bambino en Shelter, verschenen in een tijd waarin brandstof duur en schaars was en lage kosten essentieel waren. Story introduceerde in 1940 een elektrische dwergauto ofwel bubble car. Een iconisch voorbeeld uit de jaren zeventig is de Witkar, een elektrische deelauto voor in Amsterdam.

Tegenwoordig zijn brommobielen een beetje de spirituele opvolgers van de dwergauto’s, al is een brommobiel oorspronkelijk vooral voor mensen met beperkte mobiliteit bedoeld.

Buggy’s, kitcars en heel kleine oplagen

In de jaren zestig was de buggy – een kunststof open (strand)autootje op basis van het chassis van de Volkswagen Kever populair. Het bekendste Nederlandse buggymerk is Ruska, andere Nederlandse merken zijn Bermuda, Bird’s en Cygnus. Deze buggy’s boden een betaalbare en speelse manier om van de vrijheid van open en offroad rijden te genieten.
Kleine Nederlandse (kitcar)fabrikanten zijn Lomax, Burton en Le Patron. Die laatste drie vullen een niche met hun klassiek ogende sportautootjes op basis van de Citroën 2CV.

Rariteiten: Voglietta, Vencer, Saker en Carver

Nederland heeft ook enkele unieke automerken voortgebracht die zich richten op een nichepubliek. Voglietta is een goed voorbeeld van een speels driewielig voertuig, terwijl Vencer met de Sarthe een supercar heeft gemaakt. Saker biedt lichtgewicht raceauto’s voor op het circuit, terwijl Carvers kantelbare driewielige auto’s een unieke rijervaring bieden. Daarnaast kende Nederland een Formule 1-merk: Boro. Het merk Gatso was eind jaren veertig en begin jaren vijftig gespecialiseerd in sportauto’s, maar je kent het merk nu wellicht van de flitspalen die in groten getale langs de weg staan …

Nederlandse vrachtwagenmerken

Nederland heeft ook een sterke traditie op het gebied van vrachtwagenmerken. DAF is ongetwijfeld het bekendste merk, maar ook merken als FTF, Ginaf en Terberg spelen een belangrijke rol. In het verleden produceerden ook merken als Kromhout en Spyker vrachtwagens, al lag vooral van de laatste de focus aanvankelijk meer op personenauto's.

Kleine bezorg- en winkelvoertuigen

Nederland heeft ook een geschiedenis met kleine bezorg- en winkelvoertuigen. Creusen en Spijkstaal zijn hier bekende merken voertuigen voor lichte distributietaken, zoals de melkboer en kaasboer die aan huis bezorgden, en de SRV-man die als een rijdende supermarkt door de Nederlandse straten reed.

DAF: personenauto’s en trucks

DAF, opgericht in 1928 en nog altijd gevestigd in Eindhoven, is een merk dat synoniem is voor innovatie. Eind jaren 50 bracht DAF zijn eerste personenauto op de markt, de 600, net als alle latere modellen uitgerust met de revolutionaire, traploze Variomatic-transmissie. Deze automatische transmissie met twee rubberen ‘riemen’ was de eerste in zijn soort in de autowereld en bood een zeer soepele rijervaring. Volvo nam halverwege de jaren 70 de personenauto-activiteiten en fabriek van DAF over. DAF richtte zich volledig op vrachtwagens.

Spijker en later Spyker: historische wereldprimeurs

Spyker is een Nederlands merk met een rijke geschiedenis. Spyker staat als Spijker – de naam van zijn oprichters – bekend om zijn technische innovaties. In 1903 introduceerde Spyker de 60 HP, de eerste auto ter wereld met een zescilindermotor, vierwielaandrijving én remmen op alle vier wielen. Deze primeurs maakten Spyker tot een pionier in de autotechniek. Het merk werd in 1926 opgeheven, maar verscheen als Spyker Cars in 1999 weer op de markt, gebruikmakend van de rijke historie van het oorspronkelijke merk. Maar Spyker leidde een zieltogend bestaan en is in 2023 definitief ten onder gegaan.

Donkervoort: pure rijdynamiek

Donkervoort, opgericht in 1978, heeft naam gemaakt met ultralichte sportauto's die puur rijplezier bieden. Het merk staat bekend om modellen zoals de Donkervoort D8 GTO, die krachtige prestaties levert dankzij zijn Audi 2.5 TFSI-motor. De focus ligt op een laag gewicht en een ongefilterde rijervaring, wat Donkervoort wereldwijd aanzien heeft gegeven onder liefhebbers van pure sportauto's.

Max: multifunctionele sportauto

Max is een Nederlands merk dat zich korte tijd onderscheidde met een multifunctioneel sportautootje op basis van de Citroën AX. Dit innovatieve ontwerp bood de mogelijkheid om zelf eenvoudig meerdere carrosserievarianten te monteren op dezelfde auto: onder meer een cabrio-, coupé- en combi-model. Zeldzaam want er zijn er nog geen veertig gebouwd..

Buitenlandse automerken met productie in Nederland

Er zijn diverse buitenlandse automerken die ook in Nederland enkele modellen van hun personenauto’s hebben geproduceerd. Denk daarbij aan NedCar in Born, dat in de voormalige DAF-fabriek de Mitsubishi Colt en de Smart forfour heeft gebouwd. Dat zijn dus ook een beetje Nederlandse auto’s, net als de MINI 3-deurs, die na de Smart en de Mitsubishi tot voor kort in dezelfde fabriek is gebouwd. NedCar is onderdeel van bussenbouwer VDL.

Die voormalige DAF-fabriek in Born was ook de productielocatie van Volvo sinds dat merk de personenautotak van DAF overnam. Volvo produceerde er de 340/360 en de 440/460/480. Tesla heeft in Tilburg een assemblagefabriek, waar het onder meer de Model S voor de Europese markt produceert.

Nederlandse carrosseriebouwers: Pennock en Verheul

Ook op het gebied van carrosseriebouw heeft Nederland een rijke traditie. Pennock was geen automerk, maar een gerenommeerde bouwer van luxe carrosserieën op basis van merken zoals Bentley en Rolls-Royce. Verheul is vooral bekend om zijn stadsbussen op basis van onder meer Leyland.